After the Desolation
Thanh Long Lam is een Vlaamse kunstenaar met Vietnamese roots. Hij groeide op in Deinze om daarna te studeren aan de kunsthumaniora van Sint-Lucas Gent en vervolgens aan de Gentse Academie, waar hij afstudeerde in de vrije grafiek. In een vroeger gesprek vertelde hij me: “Het leuke aan de opleiding was dat er een heel fijne samenhang was in die groep, iedereen stimuleerde mekaar en we maakten elkaar sterker.” Dat is een uitspraak van iemand die op een positieve manier in de wereld staat en dat is niet onbelangrijk. Na zijn studies viel hij een beetje in een zwart gat, er was geen atelier meer, er waren geen docenten of klasgenoten meer. Het was juist het contact met een van die vroegere klasgenoten, kunstenaar Joachim Coucke, die hem ertoe heeft aangezet om deel te nemen aan de Ronse Drawing Prize. Hij is opnieuw beginnen werken, kreeg een enorme zin om te creëren en vond zijn geliefkoosde materiaal: houtskool. Hij combineerde dat met kneedgom. Het is een techniek waarbij je in feite een negatieve tekening maakt. Zijn deelname werd opgemerkt en hem werd de tweede prijs toegekend. De Nederlandse, in Ronse wonende kunstenaar Mark Manders maakte deel uit van de jury en vertelde hem bij een latere ontmoeting dat men verwonderd was over zijn jonge leeftijd. Men vond zijn werk tijdloos en matuur. We schrijven op dat moment 2009 en Long is dan 28 jaar.
Tussendoor toch even vermelden dat de voornaam van deze kunstenaar wel degelijk Long is, dat betekent draak en u weet dat draakjes levendig en vurig kunnen zijn. Thanh is een adjectief dat deel uitmaakt van de voornaam en dat betekent ‘elegant’. De familienaam is Lam. In Oost-Azië zou men spreken van Lam Thanh Long omdat men daar normalerwijze eerst de familienaam vernoemt. Lam betekent bos, deze kunstenaar is een elegante draak in het bos. Hij woont nu in Gent waar een draak op het belfort staat, hij is thuisgekomen.
De thematiek van zijn werk vond hij eigenlijk al in zijn studieperiode, toen hij nog zeefdruk als zijn geprefereerde werkvorm beschouwde. Het is pas na zijn studies dat houtskool zo sterk naar voor is gekomen. Het is materiaal dat geen grote investeringen vergt, dat krachtig en expressief werk toelaat, maar evenzeer ruimte laat voor zachte, tedere nuances. Hij is een meester geworden in het hanteren ervan in vele tinten grijs.
In globo genomen is Thanh Long Lam een landschapschilder. De landschappen die hij tekent zijn geen arcadische vergezichten, geen idyllische Leiezichten of de tot stille inkeer stemmende landschappen van een Carl David Friedrich. Het zijn integendeel gehavende en gekwetste gebieden waar de mens, al dan niet gewelddadig, zijn sporen heeft nagelaten. Toch hebben deze houtskooltekeningen een helende werking, brengen ze bij de kijker en liefhebber een zekere rust teweeg, een vorm van poëtische betrokkenheid en aanvaarding. Ze wijzen ons op onze condition humaine enerzijds en op wat wij van de wereld, onze wereld maken anderzijds.
Deze kunstenaar is een harde werker. Ik zal u even zijn werkwijze beschrijven, zoals hij daar te keer gaat in die torenkamer van het Kasteel Borluut waar hij zijn atelier heeft. Hij bevestigt zijn bladen, of het nu A4-formaat is of groter, in een rasterpatroon op de muur van de vloer tot de zoldering. Als in een ritueel gaat hij die bladen stuk voor stuk betekenen op de plek waar ze hangen. Hij gaat daarbij meestal diagonaal te werk. Het tekenen wordt een soort van performance zonder toeschouwers, vanop een wankele ladder tot bijna liggend op de grond. De tekeningen sluiten niet noodzakelijk op elkaar aan, maar ze beïnvloeden mekaar.
Hij presenteert zijn kleinere tekeningen heel dikwijls ook boven en onder mekaar. Elke tekening staat op zichzelf, maar het resultaat van een dergelijke presentatie is duidelijk meer dan de som van de delen.
Een aantal jaren geleden experimenteerde hij met kleurrijke tekeningen in pastelkrijt, hij heeft dit achter zich gelaten (Ik ben daar niet rouwig om) en werkt verder met het houtskool waaruit zijn meesterschap blijkt. Hier en daar verhoogt hij de tekening met een lichte kleurtoets die met krijt wordt aangebracht. Ook de kneedgom is nog steeds in gebruik. Eigenlijk begint elk werk met een papier dat wordt zwart gemaakt, het zwart wordt gedeeltelijk of grotendeels met die kneedgom verwijderd. Op die manier is het blad waarop de tekening verder wordt uitgewerkt nooit maagdelijk wit, er is een fond gelegd. Het zijn bijna of helemaal routineuze handelingen die mee de concentratie in de hand werken, die de kunstenaar in de juiste stemming brengen. De achtergelaten sporen kunnen inspirerend werken.
Inspiratiebronnen zijn echt niet moeilijk te vinden, er is het internet, er is de gedrukte pers en er zijn de dagelijkse beelden van de actualiteit. Die inspiratiebronnen zijn wat ze zeggen te zijn: bronnen van inspiratie, ze worden niet letterlijk overgenomen, ze blijven hangen in zijn geest en gaan gewoon een eigen leven leiden.
De grote tekening van meer dan drie meter aan de muur heeft als aanleiding de foto van een aanval van de Verenigde Staten tegen IS in Irak. Die foto kan ieder van ons vinden op internet. De tekening van Long komt mij evenwel heel anders over, niet zozeer als een explosie. De tekening liet me denken aan een andere tekening die velen onder u ook zullen kennen met name ‘De grote golf van Kanagawa’ van de Japanse kunstenaar Katsushika Hokusai. Ik voel me meegenomen in die tekening, niet bedreigd.
Deze tentoonstelling kreeg de titel mee ‘After the desolation’, na de verwoesting. Dat is een hoopgevende titel, ik hoop dat u dat inziet. Het is het moment dat we stilstaan en overschouwen. Je kan dan in diepe wanhoop alles als verloren beschouwen en in zak en as jezelf beklagen tot je erbij neervalt of je kan beginnen opruimen, de nog bruikbare restanten netjes terzijde leggen om opnieuw te gebruiken en aan de slag gaan en starten met de heropbouw en je kan dat samen doen met de hulp van anderen. Anderen die misschien even erg zijn getroffen of met anderen die meer geluk hebben gehad of met anderen die misschien hebben meegeholpen aan de verwoesting, maar het kan niet anders dan samen. Ik hoop en wil het hopen dat we dat allen inzien en straks aan de slag gaan met woord én daad om de wereld, onze wereld, een stuk beter te maken.
Daan Rau
Oostende, 30 oktober 2022.